Czy szkoły zabijają kreatywność? Refleksje po wystąpieniu Sir Kena Robinsona

Współczesny system edukacji, zaprojektowany w epoce oświecenia i rewolucji przemysłowej, zdaniem Sir Kena Robinsona, nie odpowiada już potrzebom XXI wieku. W swoim przemówieniu TED zatytułowanym „Czy szkoły zabijają kreatywność?”, Robinson stawia prowokacyjne pytanie: czy obecny model kształcenia zamiast wspierać rozwój kreatywności, tłumi ją? Jego refleksje skłaniają do głębokiego przemyślenia, jak edukacja powinna wyglądać, by sprostać wyzwaniom współczesnego świata.

Historia Gillian Lynne: co system może przegapić

Jednym z najbardziej poruszających momentów wystąpienia jest opowieść o Gillian Lynne, słynnej choreografce, która w dzieciństwie zmagała się z problemami w szkole. Jej nauczyciele widzieli w niej niespokojne dziecko z trudnościami w koncentracji. W tamtych czasach mogłaby zostać zdiagnozowana jako osoba z ADHD i skierowana na terapię. Jednak wizja jednego lekarza, który zasugerował matce zapisanie Gillian do szkoły tańca, zmieniła jej życie. Dzięki temu dziewczynka odkryła swój talent, który pozwolił jej osiągnąć światowy sukces.

Robinson wykorzystuje tę historię, aby podkreślić, jak łatwo system edukacji może przeoczyć potencjał dzieci, które nie mieszczą się w tradycyjnych schematach nauczania. Dzieci takie jak Gillian, które wyrażają siebie poprzez ruch, sztukę czy inne niestandardowe sposoby, często nie są doceniane w systemie skoncentrowanym na matematyce i językach.

Hierarchia przedmiotów: gdzie jest miejsce na kreatywność?

Jedną z głównych tez Robinsona jest krytyka hierarchii przedmiotów w szkołach. W tradycyjnym modelu edukacji matematyka, języki i nauki ścisłe są uznawane za kluczowe, podczas gdy przedmioty artystyczne, takie jak muzyka czy taniec, znajdują się na samym dole tej hierarchii. Robinson argumentuje, że takie podejście jest błędne, ponieważ ignoruje znaczenie kreatywności, która powinna być traktowana na równi z inteligencją akademicką.

Zmuszanie dzieci do dopasowania się do jednego, zunifikowanego modelu nauczania, zdaniem Robinsona, prowadzi do tłumienia ich naturalnej ciekawości i zdolności twórczych. Dzieci rodzą się kreatywne, ale szkoły często uczą je unikania błędów i przestrzegania sztywnych zasad, co ostatecznie ogranicza ich zdolność do innowacyjnego myślenia.

Kreatywność w erze VUCA

Robinson zwraca uwagę, że żyjemy w erze VUCA – zmienności (volatility), niepewności (uncertainty), złożoności (complexity) i niejednoznaczności (ambiguity). W takich czasach tradycyjne podejście do edukacji, skupione na powtarzalnych schematach i standaryzowanych testach, jest niewystarczające. Świat potrzebuje ludzi, którzy potrafią myśleć nieszablonowo, znajdować innowacyjne rozwiązania i generować nowe pomysły.

Przykłady wyzwań, takich jak zmiany klimatyczne, postęp technologiczny czy globalne kryzysy gospodarcze, pokazują, że kluczowe staje się rozwijanie umiejętności adaptacyjnych i twórczych. Szkoły powinny stać się miejscem, gdzie dzieci uczą się nie tylko wiedzy teoretycznej, ale także zdolności do myślenia kreatywnego i rozwiązywania problemów.

Edukacja przyszłości: jak pielęgnować kreatywność?

Robinson wzywa do transformacji systemu edukacji w kierunku, który wspiera i pielęgnuje kreatywność. Jego postulaty obejmują:

1. Równość w traktowaniu przedmiotów
   Sztuka, muzyka, teatr czy taniec powinny być tak samo ważne jak matematyka czy języki. Każde dziecko powinno mieć możliwość eksplorowania swoich talentów i pasji.

2. Indywidualne podejście do uczniów
   Każde dziecko ma unikalne zdolności i sposób wyrażania siebie. Szkoły powinny uwzględniać różnorodność i wspierać rozwój indywidualnych talentów.

3. Promowanie podejmowania ryzyka i popełniania błędów
   Kreatywność rozwija się poprzez eksperymentowanie i próbowanie nowych rzeczy. Strach przed błędami, który jest wbudowany w system oparty na testach i ocenach, powinien zostać zastąpiony podejściem, które celebruje proces uczenia się.

4. Przygotowanie do wyzwań przyszłości
   Edukacja powinna kształtować ludzi gotowych do pracy w zawodach, które jeszcze nie istnieją, i radzenia sobie z problemami, których jeszcze nie znamy.

Podsumowanie: inwestycja w kreatywność

Sir Ken Robinson podkreśla, że transformacja systemu edukacji jest nie tylko potrzebna, ale także pilna. Kreatywność to nieodłączna część ludzkiej natury, która może stać się kluczem do rozwiązania wielu problemów współczesnego świata. Szkoły powinny przestać być miejscami, które tłumią kreatywność, a zacząć działać jako przestrzenie, gdzie dzieci rozwijają swoje talenty i pasje.

Świat potrzebuje myślicieli, innowatorów i twórców, którzy są gotowi podejmować wyzwania i tworzyć nową rzeczywistość. Aby to osiągnąć, musimy zmienić sposób, w jaki myślimy o edukacji – z przestrzeni podporządkowanej standaryzacji na miejsce, które celebruje różnorodność i kreatywność. Jak zauważa Robinson: „Jeśli nie jesteś gotowy, by się mylić, nigdy nie wpadniesz na nic oryginalnego”. To przesłanie powinno być punktem wyjścia do globalnej dyskusji o przyszłości edukacji.

Źródło: Sir Ken Robinson – „Do Schools Kill Creativity?”